Enkuesta di
Idea Kòrsou i Inter Continental University of the Caribbean
Den mei 2014 Idea Korsou i Inter Continental
University of the Caribbean (ICUC) a start un investigashon riba e forma kon pueblo ta mira Ministerio Públiko. Idea Kòrsou ta un inisiativa di prof. dr. ir. Gilbert Cijntje pa realisá tur klase di investigashon
komersial i no-komersial na Kòrsou ku un sistema nobo. E sistema nobo aki ta
enserá ku por hasi un investigashon den un tempu masha kòrtiku di un par di
dia. Por usa e método aki pa un produkto ku komo kompania bo ta bende i bo tin
gaña di sa kon hende ta pensa di dje, o pa chek kon hende ta haña bo servisio o
pa chek kon komunidat ta pensa riba tópikonan di relevansha general, manera
gobernashon, servisio na entidatnan di gobièrnu, ets. Por ehèmpel nos a añalisá
kiko pueblo ta pensa di funshonamentu di Gobièrnu, di Karnaval, bishita di La
Reina, di Isla, di polushon, di polítika,
di lei básiko di malesa, kriminalidat, penshonado, polítika, futbòl mundial i varios otro mas den e periodo di 2011 te ku 2014.
E investigashonnan aki tin komo meta pa sa kon
komunidat di Kòrsou ta pensa riba e tópikonan aki. Bo ta tende hopi biaha ku
pueblo ta pensa esaki o esei, pero hopi biaha no ta pueblo ta pensa asina. Por
ta un hende o un grupo (tin biaha chikí) ta pensa asina o ta pensa ku pueblo ta
pensa asina. Ku esaki nos Universidat dínamiko
ke duna tambe un aporte pa gruponan den nos komunidat diskutí na un forma
dokumentá i planeá un maneho mas dirigí riba e tópikonan den diskushon.
Den e investigashon aki nos a studia promé
dokumentonan, raport, relatonan tokante di Ministerio Publiko (Openbare
Ministerie) i di ‘Prosecutor’ mundialmente. Nos a entrevistá en total 262 persona. Den e kaso aki nos a entrevistá
hendenan solamente via di telefon.
Esaki por tin naturalmente su konsekuensha pa
eksaktitut di e investigashon. Un kantidat di 250 hende, no ta duna bo e
oportunidat di drenta den tur detaye. Por ehèmpel si nos ke sa kon hende na Banda Bou ta pensa esaki lo no ta bon
posibel paso e kantidat di hende na Banda Bou lo por ta muchu tiki. Tene kuenta
ku na Banda Bou tin mas o menso 10% so di hende (votado, o hende ku tin derechi
di voto) ta biba. Esaki ta pone ku 10% di nos grupo ku ta entrevista ta muchu
tiki pa nos duna un bon bista di tur e aspektonan añalisá. Entrevistá mas hende lo ta bira mas karu, i komo ku ta ICUC mes ta paga pa e
investigashon aki, nos mester tene e gastunan limitá.
Nos ta konsiente ku un enkuesta ku 1.000 hende rònt di Kòrsou lo tabata mas mihó, pero komo organisashon nos no tin e medionan pa paga e gastunan di
esaki. Nos ta haña importante pa paga un investigashon asina aki nos mes, i no
laga otro organisashon finansiá esaki. Esaki ta e motibu ku nos ta preferá di
ta limitá na kantidat di hende entrevistá den e investigashon.
Na otro banda un investigashon asina ku e kantidat di
hende, no ta perde balor o no ta en prinsipio malu. Un investigashon ku 250
hende por ta hasta mes un bon ku un investigashon di 1.000, o hasta e por ta
mas mihó. E diferensia solamente ta ku e fayo ku bo ta hasi, e asina yama
‘sample error o SE’, ta mas grandi. Por ehempel e sample error serka un
enkuesta di 250 hende ta mas o menos 6%. Serka 1.000 hende e ta mas o menos 3%.
Esaki ta algu ku nos mester tene kuenta kuné ora nos ta añalisá e resultado.
Komo ku un investigashon asina aki ta mas bien pa duna
e liña grandi, e ta algu aseptabel pa nos.
E kolekshon di data a ser kordiná pa Dani Cijntje. E
datonan a ser kolektá den un periodo di 3 siman. Chiselo Cijntje tabata
responsabel pa prosesá e dato i kontrolá e resultado. Sherman Martina BSc,
Frank Quirindongo MSc, Sidney Justiaña MBA i dr. Gilbert Cijntje tabata
responsabel pa e análise i raportahe.
Nos preguntañan ku nos a hasi pa kubri e área di proseder
di Ministerio Públiko ta:
·
Kon bon o malu bo ta haña ku Ministerio Publiko ta
hasi su trabou e aña aki kompara ku aña pasa?
·
Kon serio bo ta kere ku Ministerio Publiko ta hasi su
trabou?
·
Kon hustu bo ta kere ku Ministerio Publiko ta hasi su
trabou?
·
Ministerio publiko ta di nos mes (hende nan)?
·
Ministerio Publiko ta konfiabel
·
Kua kaso a hala bo atenshon mas tantu e último 6 luna?
·
Tin denunsia hasi na Ministerio Publiko ku na bo
pareser mester haña mas atenshon?
Ministerio Públiko:
diskuti o keda ketu?
Investigashon tokante di imagen di un instituto o di
organisashon ta algu masha komun. E ta forma parti di e forma kon e instituto
ta duna servisio, kalidat di su produktonan, forma kon komuniká. Pa e
organisashon esaki ta masha importante pa asina por evaluá kon e kliente (o
komunidat) ta evalua nan.
E imagen aki no nesesariamente mester ta e realidat. Pero e ta nada otro
ku un persepshon ku hende tin di e instituto o organisashon.
Pa loke ta Ministerio Públiko o OM manera ta yama hopi biaha, mester
realisá ku e instituto aki ta sumamente esenshal den nos sistema demókratiko.
Un sistema ku tin su orígen serka un filósofo i hurista franses yamá
Charles-Louis de Secondat. Charles Louis de Secondat ta konosí bou di e nòmber
Montesquieu. El a biba di 1689 te ku 1755 pa gran parti na Fransia. Den e obra
‘The spirit of the Laws’, el a pone su ideañan básiko di e tres pilarnan den un
komunidat esta e pilar legislatívo, ehekutívo i hudisial. E obra aki Misa
Katoliko a pone riba e lista di buki i prohibí
pa lesa. Base di e sistema aki ta ku e pilarnan aki mester funshoná
independiente.
Den nos sistema e Ministerio Públiko ta forma parti di sistema hudisial.
Ministerio Publiko na nòmber di pueblo ta persigui esnan ku supuestamente a
falta ku lei. Nan ta e organó ku ta pidi un kastigu tambe.
Komo ku nan ta aktua na nòmber di komunidat ta bon pa analisá i diskutí
kon e instituto aki ta kumpli ku e tarea aki. Pesei no ta nada straño ku na
paisnan ku sistema manera nos tin na Kòrsou. Na Ulanda a hasi un investigashon
riba imagen di OM na Ulanda. E investigashon aki a tuma luga na 2002. E
investigashon aki tambe a ser hasi via di telefon. Konklushon di e
investigashon aki ta ku publiko ulandes ta haña OM un instansha di ekspertonan,
pero ku ta traha poko poko i ku ta para riba un distansha di publiko
(aksebilidat ta abou). Konosementu kiko OM ta hasi ta parse di ta (hopi) abou i
informashon di OM ta bini hopi biaha di medionan di komunikashon.
‘Openbaar Ministerie heeft slecht imago niet verdiend” ta un ponensha ku
profesor Paul Frielink a hasi durante su inougurashon komo profesor na
Universidat di Maastricht den aña 2009. E profesor aki, ku den su bida diario
ta(bata) abogado-general na parket na Arnhem a aseptá ku e imagen di OM ta
malu, pero ku esaki ta debi na e forma kon medionan di komunikashon na Ulanda
ta anda ku OM.
„Die ’blunders’
van het OM worden steeds breed uitgemeten. Natuurlijk, de media moeten ons ook
kritisch volgen, de vinger op de zere plek leggen. Maar ik heb moeite met de
voortdurende herhaling van die missers. Steeds weer worden de Puttense
moordzaak en de Schiedammer parkmoord erbij gesleept als er iets fout gaat…..En
media mogen ook zelf wel wat meer onafhankelijk en kritisch onderzoek doen…Niet
steeds dezelfde advocaten aan het woord laten, die steeds dezelfde grijs
gedraaide plaat afdraaien.”(Frielink, NRC
sept 2005)
Na otro banda algun abogado na Ulanda ta keha ku “.. over de promoties die ’blunderende’
officieren van justitie gemaakt hadden. De officier die kapitale fouten maakte,
waardoor twintig Hells Angels vorig jaar vrijuit gingen, is inmiddels
advocaat-generaal geworden. Andere openbaar aanklagers zijn zelfs rechter
geworden, nadat ze fouten hadden gemaakt”.
Bisando esaki ke mustra ku investigashonnan ku tin di haber ku imagen ta
masha usual. Tambe pa Ministerio Publiko esaki ta algu masha usual.
Kon
grandi konfiansa den OM ta kompara ku aña pasa?
Na promé luga a hasi e pregunta ku bo tin mas o menos
konfiansa den Ministerio Publiko kompará
ku aña pasa.
Por mira for di e gráfiko aki riba ku 15.8% tin hopi ménos konfiansa den
Ministerio Públiko kompara ku aña pasa. Un tersera parti tin menos konfiansa.
Pa 45.3% e konfiansa den Ministerio Públiko no a kambia. En total algu mas ku
5% ta haña ku e konfiansa a bira (hopi) mas grandi.
Si nos wak mas detaye nos por nota ku no tin diferensha entre e
pensamentu di hende muhe i hende homber. Si nos ta mira un diferensha
interesante serka hende hoben i hende di mas edat. Si nos wak den grupo di edat
mas hoben (16-34) nos ta konstata ku alrededor di 60% di e grupo aki ta bisa ku
tin hopi mas menos o menos konfiansa den Ministerio Públiko kompara ku aña
pasa. Pero tambe mester konstata ku e kantidat ku tin menos o hopi mas menos
konfiansa den Ministerip Públiko den e grupo di edat di 45-54 ta surpasa 50%. E
grupo ku tin mas konfiansa ta esnan ku ta mas bieu ku 45 aña.
Pa e investigashon aki a parti Korsou den 6 region:
·
Banda Bou
·
Piscadera, Boka, Otrobanda, Marchena
·
Santa Maria, Buena Vista
·
Suffisant, Bonam, Brievengat, Kwartier
·
Santa Rosa
·
Punda, Saliña, Dominguito, Montaña
Nos por konstata ku spesifikamente den e bario Punda, Saliña,
Dominguito, Montaña i bisindario e konfiansa a bira (hopi) mas menos.
Den e barionan Santa Maria, Buena Vista, etc i Banda Bou, pero tambe den
e bario di Santa Rosa i bisindario, ta parse ku e konfiansa no a bai dje tantu
patras manera den e otro barionan. Den e tres barionan menshoná aki riba nos ta
mira ku e konfiansa a bai (hopi) atras serka alrededor di 30%. Nos ta mira ku
den e barionan manera Piscadera (Otrobanda, Boka, Marchena, ets), Suffisant,
Bonam, Kwartir, i na Santa Rosa i bisindario e porsentahe aki ta signifikante
mas haltu esta alrededor di 50%.
A puntra e
respondente te kon leu nan ta di akuerdo ku OM ta un organisashon serio. Nos ta
nota na promé lugá ku tin kasi 40% ku no ta haña ku OM ta anda na un forma
serio. Nos ta mira tambe ku mas o menos mesun kantidat di hende tin un opinion
neutral riba esaki. Un kantidat di alrededor di 20% ta haña ku OM ta un organisashon
(hopi) serio.
Si nos tira un
bista mas detayá nos ta nota ku alrededor di 60% di e hobennan (bou di 25 aña),
no ta (at all) di akuerdo ku OM ta traha ‘serio’. Serka e gruponan di edat 35 aña
i mas ariba e opinion ta mas balansa i simetriko; mas o menos mes un kantidat
di hende ku ta i mes un tantu ku no ta di akuerdo ku OM ta traha serio.
Kon
hustu OM ta
ser konsidera?
A puntra e respondente tambe pa indiká te kon leu e ta haña
OM ‘hustu’. Por nota ku serka kasi tur edat bou di 55 aña ku entre 40-65% ta haña
ku OM no ta hustu. Solamente serka esnan mas bieu ta mira un balanse. Aki nan
nos por nota ku mas o menos 30% no ta haña OM hustu i un igual parti si ta haña
ku OM ta hustu.
Si nos mester pidi e respondente reakshoná riba e ponensha
‘OM ta trata tur hende igual’. Nos ta mira ku aki e kontestañan ta mas o menos
igual. Den e region di Piscadera Grandi i den area di Punda, Salina,
Dominguito, Montaña nos por nota ku 60-70% no ta haña ku OM ta trata tur hende
igual.
Na e regionnan Banda Bou i na Suffisant-Brievengat-Bonam nos
ta mira ku mas o menos 50% ta di e hendenan ta indiká ku nan no ta di akuerdo
ku e ponensha ‘OM ta trata tur hende igual’.
Ta remarkabel ku serka hende homber tin tòg mas tantu e idea
ku OM ta trata tur hende igual. Òunke ku e diferensha no ta signifikante dor ku
nos ‘sample’ ta chikí.
E kantidat di hende homber ku ta haña ku OM ta trata hende
hustu ta mas o menos 22%; serka hende muhe esaki ta 18%.
Ehempelnan
di kasonan ku a haña mas atenshon
Nos a puntra e respondente ta kua ta e kasonan ku na nan
pareser a haña hopi atenshon e último 6 luna. Ta bon pa remarka aki ku esaki ta
e periodo di yanuari pa yüni 2014, dor ku a hasi e pregunta aki na yüni. Sin
duda e kasonan ku mas a hala atenshon ta e kaso di Schotte i kaso di asesinato
di Wiels. Alrededor di 40-50% di nos komunidat a menshona e dos kasonan aki
komo e kasonan ku a hala mas atenshon e último 6 luna nan.
Banda di esaki mas kaso a ser menshona. Aki bou nos ta
menshona e kasonan ku a ser menshona diferente biaha:
·
Asesinato di dos hoben
·
Varios Atrako
·
Huida for di prison
·
Kaso di Banko Sentral
·
Kaso di dj Renzo
Aparte di esaki nos a puntra tambe si e respondente ta na
altura di denunsia ku según e persona no ta hañando e atenshon nesesario di OM.
Den e parti aki a bin hopi biaha pa dilanti kasonan personal di e respondente
manera kiebro, violensha domestiko, inval na kas robes, violensha den esfera di
amigu o famia, tiramentu riba kas,
atrako riba kaya, pa menshona algun. Banda di esaki a bin tambe kasonan di un
indole mas general ku tabata den atenshon den e prome parti di aña. Mas ku 10%
di esnan entrevista ta haña ku e kaso Wiels no a haña e atenshon ku e merese.
Nos no a bai den detaye i puntra e respondente ta di kon e ta pensa esaki. Ta
obvio ku si nos lo a hasi e mes un pregunta e siman aki e resultado lo tabata
kompletamente otro. E dos kasonan ku mas a ser menshona despues ta ‘denunsia
(kontra) Dean Rozier’ i esun di Emsley
Tromp (algun hende a menshona Banko Sentral). Manera a sali den publisidat un
par di siman pasa tratamentu den korte a kuminsa den e kaso ‘Dean Rozier’. E status
di e kaso relashona ku denunsia kontra Emsley Tromp, presidente di nos Banko
Sentral, no ta konosi te ku awor. Esaki logiko ta krea e impreshon serka Públiko
en general ku nada o tiki ta ser hasi ku e denunsia(nan) aki.
Konklushon
E investigashon aki a ser hasi den e periodo di yüni 2014.
Intenshon di e investigashon ta pa pone un spil pa nos komunidat i pa asina
komunidat haña sa ta kiko ta pensamentu di nos mes riba desaroyonan den nos
pais.
Ministerio Públiko (OM) ta un pilar den nos komunidat. Na tur
forma mester buska moda pa fortifika e pila aki den nos komunidat. Pa por hasi
esaki nos mester kompronde e persepshon di nos komunidat pa ku OM. 10 aña pasa
tabata tin un dicho ku a ser usa pa varios mandatario i politiko: ‘OM ta PAR, i
PAR ta OM’. No ta bai den esaki ku esaki ta berdat si o no, pero mas bien ku un
persepshon asina mester ser atende dor di OM.
Den esaki ta sumamente importante ku hende, grandi i chiki,
ta na altura kiko ta importansha i tarea di OM. Na nos pareser (sin hasi
investigashon riba esaki) mester kuminsa aki. Mester bini ku un proseso
kontinuo di splika i informa kiko ta tareañan di OM. Esaki mester bira e prome
enfoke, paso hende ta forma nan persepshon ora nan tin mas informashon.
E imagen korekto tambe bo ta krea na momentu ku bo ta usa e medionan
di komunikashon apropiá. Ta un pregunta te kon leu uso di media sosial manera
Facebook ta e medio apropia pa un instituto manera OM ku mester presenta su mes
komo serio. Den e mes un kuadro tambe por puntra ku saka komunikado ku no ta
trata puntonan ku tin direktamente di haber ku OM, ta pas den un imagen di OM
di ta ‘neutral’ i riba distansha.
Mester ta kla den esaki ku imagen ta ser influensha tambe dor
di falta di informashon. Pesei lo mester pensa pa splika na komunidat tambe di
kon sierto denunsia no ta ser atende o no ta kaña ku e rapides ku komunidat
kisas ta desea, manera a bin pa dilanti ariba kaba.
Den esaki lo yuda masha si na un forma struktura nos ta
re-introdusí edukason di struktura di nos demokrasia i lugá di un instituto
importante manera OM. Un re-introdukshon asina aki lo por kuminsa for di skol
básiko, i kontinuá VSBO i SBO. Mirando e imagen serka hobennan di Om un
aserkashon asina ta bira aun mas urgente.